Объявлена кураторская концепция 15-го Международного фестиваля медиаискусства «Киберфест»: Уязвимость. 

 

15-й выпуск «Киберфеста» будет посвящен (анти)хрупкости человеческого и нечеловеческого тела, биологических, социальных и кибер-пространств, историй и сценариев будущего, а также столкновениям и взаимоотношениям с миром, находящимся в состоянии перехода.

 

Уязвимость

Кураторская концепция 15-го Международного фестиваля медиаискусства «Киберфест» 

 

Каждый мужчина, каждая женщина, каждое живое существо — все мы уязвимы. Никто не вечен. С момента зарождения человеческой цивилизации боги, полубоги и герои обнаруживали в себе элементы уязвимости: в своем теле, в истории, во встречах, в отношениях с внешним миром. Сейчас становится ясно, что неважно, с какой именно глобальной катастрофой мы столкнемся: экологической, техногенной, политической, военной или биологической. Все вдруг увидели, насколько уязвимо их привычное существование и призрачен мир благоденствия, обещанный четвертой технической революцией. Иллюзия рассеивается в одно мгновение и сменяется хаосом и страданиями без видимой причины.  

 

Уязвимость — естественное качество человека. Парадоксально, но, возможно, именно на нем основаны самосознание и личное достоинство. Признание своей уязвимости делает нас действительно сильнее. Выражение желаний, пересмотр личных границ и задавание вопросов — это действия, которые влекут за собой определенные риски, но помогают преодолеть страх быть отвергнутым или непонятым. Они готовят нас к тому, чтобы без страха, но и без лишней надежды погрузиться в энтропию и встретиться лицом к лицу с разрушениями. Осознавая собственную уязвимость, мы раскрываем в себе способность к эмпатии, а это то, что питает нашу этическую ответственность перед другими, обществом, окружающей средой.

 

Но уязвимость и хрупкость не всегда совпадают. В 2012 году профессор Нассим Талеб ввел в мировой дискурс понятие антихрупкости. Согласно Талебу, антихрупкое, пройдя сквозь испытания, становится лучше, то есть определенная доля риска идет на пользу таким системам (к которым относится и человек). Если системы хрупки, случайности разрушают их. Если же они антихрупки, ошибки и повреждения делают их сильнее. Это фундаментальное свойство мира. Используя его, можно добиться потрясающих успехов. 

 

Наше настоящее отказывается от сопереживания и ответственности в тех формах, которые были привычны в прошлом, потому что само понятие уязвимости приобрело новые смыслы. В постчеловеческую эпоху, когда утратило актуальность утверждение Фрейда, что «анатомия — это судьба», мы измеряем самих себя в противопоставлении двух полюсов: био- и кибер-. Конечно, эти полюса отражают раскол в человеческой природе — между «наследием первобытной грязи тел» и проекцией в более высокую сферу духовного, в которой плоть (эфемерная материя) будет сублимирована бессущностностью информации. Однако сравнение разума и компьютера как программного обеспечения хоть и отражает картезианский дуализм, все же получает новый резонанс.

 

Кажется, только искусство как высшее проявление «цивилизованного ума» способно аккумулировать и постоянно удерживать в поле своего внимания общечеловеческие проблемы. Искусство может осветить глобальные вопросы, предложить постоянное осмысление общего пути и неожиданный взгляд на привычный мир, утешить состраданием и дать надежду. Современные художники исследуют «территории», которые раньше не входили в сферу их интересов: это сохранение природы, социальная стабильность, самоидентификация, научные исследования, медицина, искусственный интеллект, политика и так далее. Но в первую очередь их волнует человек: что с ним происходит и как он меняет мир вокруг себя — прежде всего с этической точки зрения. Искусство подталкивает к верным шагам и вдохновляет на создание антихрупких знаков, на которых можно строить другое будущее.

 

Уязвимость может быть по-настоящему позитивной силой в противовес навязчивым и ненадежным идеям безопасности, с которыми мы сталкиваемся ежедневно. Эта (на первый взгляд) хрупкость — по сути, устойчивый и прочный фундамент, способный вынести груз любых травматических ситуаций. Будет ли выучен очередной урок — покажет время, хотя надежды мало. Стремление человека вновь обрести личный комфорт любой ценой нередко заглушает критическое осмысление действительности.

 

Сильвия Бурини

Елена Губанова

​

​

CYFEST 15 Միջազգային մեդիա արվեստի փառատոնի համադրողական հայեցակարգը հայտարարվեց՝ Խոցելիություն

 

CYFEST-ը հայտարարում է փառատոնի 15-րդ թողարկման հայեցակարգը, որի անվանումն է «Խոցելիություն»: CYFEST-ի 15-րդ թողարկումը կկենտրոնանա նոր հեռանկարների պատկերացման վրա՝ կապված մարդկային և ոչ մարդկային մարմնի թվացյալ (հակա) փխրունության, բիո և կիբեր միջավայրերի, պատմության և ապագայի, անցումային շրջանի աշխարհի հետ հանդիպումների և հարաբերությունների հետ:

 

Խոցելիություն

CYFEST-15 մեդիա արվեստի միջազգային փառատոնի հայեցակարգ

 

Յուրաքանչյուր տղամարդ, յուրաքանչյուր կին, յուրաքանչյուր կենդանի արարած խոցելի է: Ոչ ոք հավերժ չի ապրում: Մարդկային քաղաքակրթության սկզբից ի վեր աստվածները, կիսաստվածները և հերոսներն իրենց մեջ հայտնաբերել են խոցելիության մեկ կամ մի քանի տարրեր՝ իրենց մարմնում, պատմության մեջ, հանդիպումներում կամ արտաքին աշխարհի հետ հարաբերություններում: Հիմա արդեն պարզ է, որ կարևոր չէ, թե ինչպիսի գլոբալ աղետ կարող է լինել՝ էկոլոգիական, մարդածին, քաղաքական, ռազմական, թե կենսաբանական: Հանկարծ բոլորը տեսան, թե որքան խոցելի է իրենց սովորական գոյությունը, և որ Չորրորդ արդյունաբերական հեղափոխության կողմից խոստացված բարեկեցության աշխարհը պատրանք է, որը մի ակնթարթում ցրվում է, և որ այն փոխարինվում է քաոսով և տառապանքով՝ առանց որևէ ակնհայտ պատճառի:

 

Խոցելիությունը ցանկացած մարդու բնական հատկությունն է: Պարադոքսալն այն է, որ հենց դրա վրա է կարծես հիմնված մարդու ինքնագիտակցությունը և անձնական արժանապատվությունը: Սեփական խոցելիության ճանաչումը մեզ իսկապես ավելի ուժեղ է դարձնում: Սեփական ցանկությունների արտահայտումը, անձնական սահմանների վերագնահատումը և հարցադրումը գործողություններ են, որոնք իրենց մեջ պարունակում են որոշակի ռիսկ, բայց միևնույն ժամանակ օգնում են հաղթահարել մերժված լինելու կամ չհասկացված լինելու վախը: Նրանք մեզ պատրաստում են առանց վախի, բայց նաև առանց ավելորդ հույսի էնտրոպիայի մեջ ընկղմվելուն, և դեմ առ դեմ ավերածություններին հանդիպելուն: Ճանաչելով մեր խոցելիությունը, մենք նաև բացահայտում ենք մեր մեջ կարեկցանքի կարողությունը: Սա այն է, ինչ լիարժեք է դարձնում մեր էթիկական պատասխանատվությունը ուրիշների, հասարակության և շրջակա միջավայրի հանդեպ:

 

Այնուամենայնիվ, խոցելիությունն ու փխրունությունը միշտ չէ, որ նույն բանն են: 2012 թվականին պրոֆեսոր Նասիմ Նիկոլաս Թալեբը համաշխարհային դիսկուրս մտցրեց հակափխրունության գաղափարը: Այս հայեցակարգը ենթադրում է, որ հակափխրունը, անցնելով փորձությունների և փորձառությունների միջով, դառնում է ավելի որակյալ, քան նախկինում: Ասել է թե՝ ռիսկի որոշակի մասը նման համակարգերին օգտակար է (և մարդ արարածը դրանցից մեկն է)։ Եթե դրանք փխրուն են, պատահական իրադարձությունները ոչնչացնում են նրանց: Այնուամենայնիվ, եթե դրանք հակափխրուն են, ապա սխալներն ու վնասները դրանք դարձնում են ավելի ուժեղ և ավելի լավ: Սա է աշխարհի հիմնարար որակը, որի միջոցով կարելի է հասնել մեծ հաջողությունների։

 

Մեր ներկան մերժում է կարեկցանքն ու պատասխանատվությունը բոլորովին այլ ձևերով, քան անում էր մեր անցյալը, քանի որ խոցելիության գաղափարը նոր չափումներ է ստացել: Հետմարդկային դարաշրջանում, երբ անատոմիան, ի տարբերություն Ֆրեյդի պնդման, այլևս ճակատագիր չէ, մենք մեզ չափում ենք երկու բևեռների՝ Bio-ի և Cyber-ի համադրությամբ: Իհարկե, այս բևեռները արտացոլում են մարդկային բնության մեջ առկա բաժանումը «մարմինների սկզբնական կեղտոտվածության ժառանգության» և հոգևորի ավելի բարձր ոլորտի պրոյեկցիայի միջև, որտեղ մարմինը` այդ անցողիկ նյութը, կսուբլիմացվի տեղեկատվության չհիմնավորված լինելու պատճառով։ Այնուամենայնիվ, բանականության և համակարգչի համեմատությունը՝ որպես մարմնի և մեքենայի ծրագրակազմ, արտացոլելով բանական-մարմնի դեկարտյան դուալիզմը, նոր հնչեղություն է ստանում։

 

Պարզվում է, որ միայն արվեստը, որպես «քաղաքակիրթ բանականության» դրսևորման գագաթնակետ, կարող է կուտակել համամարդկային խնդիրներ և դրանք մշտապես պահել իր ուշադրության դաշտում։ Ժամանակակից արվեստագետներն ուսումնասիրում են այն «տարածքները», որոնք նախկինում ներառված չէին իրենց հետաքրքրության ոլորտում՝ բնության պահպանում, սոցիալական կայունություն, ինքնորոշում, գիտական հետազոտություն, բժշկություն, արհեստական ինտելեկտ, քաղաքականություն և այլն: Նրանք նախ և առաջ ուսումնասիրում են ոչ թե այդ ճյուղերը, այլ այն, թե ինչ է կատարվում մարդկանց հետ և ինչպես են նրանք փոխում իրենց շրջապատող աշխարհը, առաջին հերթին, էթնիկ տեսանկյունից: Արվեստը կարող է իսկապես լուսավորել գլոբալ խնդիրները, առաջարկել ընդհանուր ուղու անվերջանալի ըմբռնում և ուրվագծել անսպասելի հայացք դեպի ծանոթ աշխարհը, մխիթարել կարեկցանքով և հույսով: Այն կարող է ոգեշնչել հակափխրուն նշանների ստեղծումը, որոնց վրա կարելի է կառուցել տարբերվող ապագա:

 

Խոցելիությունը կարող է իսկապես դրական ուժ լինել՝ որպես հակակշիռ անվտանգության մոլուցքներին, որոնք մենք ամեն օր զգում ենք, և որը չի կարող երաշխավորվել որևէ մակարդակում:

 

Այս թվացյալ փխրունությունը, ըստ էության, կայուն և ամենաամուր հիմքն է, որն ունակ է դիմակայել ցանկացած տրավմատիկ իրավիճակի: Ինչ վերաբերում է ևս մեկ դաս քաղելուն. ժամանակը, իհարկե, ցույց կտա, թեև շատ մեծ հույսեր չկան: Ցանկացած գնով սեփական հարմարավետությունը վերականգնելու մարդկային հակումը հաճախ մի կողմ է մղում իրականության քննադատական գնահատումը:

 

Սիլվիա Բուրինի

Ելենա Գուբանովա

​

​